تعریف:
شیر کنترلی وسیله ای است که برای کنترل جریان سیال موجود در شبکه پایپینگ مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد این نوع شیر ها با تغییر اندازه مجرای عبور سیال، میزان جریان سیال را کنترل می کنند و این تغییر اندازه مجرا بر اساس فرمان ارسالی از سیستم کنترل به عملگر (Actuator) صورت می پذیرد. به این صورت امکان کنترل مستقیم میزان جریان و متعاقب آن کنترل مقادیر فرآیند مانند فشار، شرعت سیال و … را فراهم می کند.
بخش های تشکیل دهنده:
بدنه شیر: این قسمت تمامی اجزا و اتصالات را در برمی گیرد. همچنین جریان سیال از درون این قسمت می گذرد. بدنه ی شیر کنترلی در حقیقت محفظه ای برای استقرار نشینمنگاه (Seat) و مسدود کننده ی (Plug) شیر می باشد.
سیت: قسمتی است که مسدود کننده (Plug) در آن حرکت می کند و موجب قطع و وصل شدن جریان می شود.
Bonnet : قسمتی از شیر است که محور کنترل عملکرد شیر (Stem) درون آن حرکت می کند. در واقع می توان این قسمت را هدایت کننده ی میله ی شیر دانست. Bonnet می تواند به شکل یک پارچه، پیچی یا فلنجی وجود داشته باشد. همچنین این قسمت دربرگیرنده ی سیستم آب بند (Packing Seal) می باشد.
عملگر: در واقق مهم ترین قسمت یک شیر کنترلی می باشد، این بخش به stem یا محور منترل عملکرد شیر نیرو وارد می کند و نیروی وارده بر روی Stem در نهایت موجب تغییر وضعیت مسدود کننده جریان (Plug) می شود.
عملکرد:
عملکرد این شیر ها به صورت چرخشی (Rotary) بوده و نکته مهم در مورد آن ها تغییر وضعیت کامل (باز و بسته شدن شیر) با چرخشی کمتر از یک دور کامل، جهت دستیابی به سرعت عملکرد بالا می باشد. باز و بسته شدن شیر می تواند به دو شکل دستی یا خودکار صورت پذیرد، در حالت خودکار نیروی مورد نیاز برای تغییر وضعیت شیر را با توجه به شرایط سایت و امکانات در دسترس در آن می توان از طریق عملگر های بادی (Pneumatic Actuator) یا عملگر های برقی (Motorized Valves) تامین نمود.
انواع:
شیرهای کنترلی را براساس نوع حرکتشان به دو گروه تقسیم می کنند. این طبقه بندی و این نام گذاری رایج ترین نوع نام گذاری برای این نوع از شیر ها می باشد.
- شیر کنترلی با حرکت دورانی (Rotary):
- Ball Valves
- Butterfly Valves
- شیر های کنترلی با حرکت خطی:
- Globe Valves
- Pinch Valves
- Diaphragm Valves
کاربرد:
این شیرهای در صنایع مختلفی کاربرد دارند و می توان گفت در همه صنایعی که در محیط کاری خود از خطوط لوله برای جابجایی و انتقال سیالات استفاده می کنند، از این نوع شیر برای کنترل و قطع و وصل کردن جریان سیالات استفاده می گردد. از جمله مواردی که استافده از شیر کنترل الزامی می باشد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سیستم های پالایشگاه ها و پتروشیمی ها
- کارخانه های تولید مواد شیمیایی
- سیستم های اطفاء حریق
